«طبری نخستین تفسیر نویس بزرگ جهان اسلام»

در حدود سالهای: 282 و 283 هجری استادی به راستی استاد در علوم اسلامی و حافظ قرآن، در حلقۀ درسی، به شاگردان خود می گوید: آمادگی دارید که نوشته یی در تفسیر قرآن برایتان املا کنم؟ شاگردان می پرسند: مقدار آن چقدر ایت؟ استاد پاسخ می دهد: سی هزار ورق. دانشجویان می گویند: ممکن است پیش از به پایان آمدن کتاب، عمر ما سرآید. استاد با اندوه می گوید: «اءنالله!» همتی در مردم نماند است. سپس استاد کتاب خود را به سه هزار ورق خلاصه و در مدت هفت سال به شاگردان خود املا می کند. این استاد، پدر تفسیر قرآن و تاریخ اسلام، محمدبن جریر طبری بود. ابوجعفر محمد پسر جریر پسر یزید پسر خالد طبری از مردم آمل طبرستان. یکی از بزرگترین و کم مانندترین دانشمندان اسلامی است. محمدبن اسحاق ابن الندیم دربارۀ او می نویسد: «الطبری... علاّمه وقِته و امام عصر و فقیۀ زمانه». گلد زیهر او را بزرگترین دانشمند اسلامی در سراسر دوره های تاریخ اسلام می داند. ابوبکر محمدبن اسحاق ابن خُزیمه یکی از دانشمندان معاصر طبری، پس از خواندن کتاب تفسیر او می گوید: من برروی زمین، کسی داناتر از طبری سراغ ندارم. شمس الدین احمدبن محمّد ابن خلّکا دربارۀ طبری می گوید: «کانَ اماماً فی فنون کثیره مناه التفسیرُ والحدیث والفقهُ والتاریخُ؛ و کان ثقهً فی نَقله» (طبری در بسیاری از دانشها، از آن میان: در تفسیر قرآن، حدیث، فقه و تاریخ، پیشوا بوده... و در آنچه نقل می کرده، سخت مورد اعتماد و درستکار بوده است). ابن ندیم نیز او را در همۀ دانشها، از جمله: در علم قرآن، نحو، شعر، لغت ... به راستی چیره دست دانسته است